تعهد قراردادی یا تعهد حقوقی چیست؟
تعهد حقوقی یا تعهدات قراردادی این روزها مهم ترین دغدغه افراد در دعاوی حقوقی است. از آنجایی که افراد گاها بدون اطلاع داشتن از قوانین دعاوی حقوقی و قوانین تعهدات در قرارداد (Law Of Obligations) دچار مشکل میشوند، بهتر است اطلاعات مفیدی، درمورد انواع تعهدات داشته باشیم. ارکان اساسی تعهدهای حقوقی دو نوع مالی و غیرمالی هستند که در ادامه به تفضیل درباره تعهدهای حقوقی صحبت میکنیم، با ما همراه باشید.
بیاید کمی درباره انواع قرارداد و تعهدات آن بدانیم:
تعهدات قراردادی، از مهم ترین تعهدات!
کلمه تعهد در لغت به معنای پیمان، ضمان، عهد و تقبل می‌باشد. همانطور که گفته شد، جهت انجام هرگونه معامله و عقد هرنوع قراردادی، طرفین معامله برای انجام وظایف و تکالیف خاصی، تعهد می‌نمایند. ایفای تعهدات به منظور رسیدن به هدف و غایت موضوع اصلی قرارداد بوده و بدین ترتیب، روشن است که عدم انجام آن تبعات خود را به دنبال خواهد داشت. به این گونه تعهدات در علم حقوق، تعهدات قراردادی گفته میشود.
تعهدات در قراردادها وابسته به توافق بین طرفین و با توجه به قانون حاکم و عرف جامعه می‌باشد.
ارکان اساسی تعهد حقوقی
تعهد می‌تواند، مالی باشد یا غیرمالی. تعهد به طور کلی دارای سه رکن اصلی و اساسی می‌باشد که عبارتند از؛
۱- موضوع تعهد
۲- رابطه حقوقی
۳- طرف تعهد
چگونه می‌توان تعهد قراردادی یا تعهد حقوقی را اثبات نمود؟
با توجه به آنچه گفته شد، تعهد می‌تواند بصورت توافقی بوده و در قرارداد ذکر شود یا براساس عرف و قانون، ایفای آن برای طرفین قرارداد ضروری باشد.
جهت اثبات تعهد در قراردادها، ادله متفاوتی وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
مورد اول : چنانچه اسناد و مدارکی موجود باشد که بتوانیم براساس آن، انعقاد قرارداد را اثبات کنیم، ادله اثباتی برای تعهدات قراردادی محسوب می‌گردد. لازم به ذکر است که این اسناد و مدارک می‌تواند بصورت رسمی یا حتی عادی باشد.
مورد دوم : چنانچه تعهدات بین طرفین در قرارداد درج نشده باشد با شهادت شهود نیز امکان اثبات آن میسر می‌باشد.
حال راجع به تعهد قراردادی اطلاعات کافی داریم بیاید انواع آن را بررسی کنیم:
تعهدات قراردادی به دو دسته تقسیم میشوند که عبارتند از؛ تعهدات قراردادی مستقیم و تعهدات قراردادی غیرمستقیم.
تعهد قراردادی مستقیم، همانطور که از نام آن نیز می‌توان دریافت، به تعهداتی گفته میشود که صراحتا و بطور مستقیم در قرارداد ذکر میشوند. تعهدات غیرمستقیم در قرارداد نیز، تعهداتی هستند که مستقیما در قرارداد آورده نمی‌شوند، اما طرفین قرارداد در حقیقت ملزم به ایفای اینگونه تعهدات بوده و حق مطالبه آن را خواهند داشت. تعهدات عرفی نیز در این دسته قرار داشته که در قراردادها معمولا درج نمی‌گردد.
آیا امکان نقض تعهدات قرارداد وجود دارد؟
بله. با توجه به آنچه خواندیم با تعهدات قراردادی و انواع آن آشنا شدیم. حال ممکن است، برایتان پرسش مطرح گردد که آیا امکان نقض تعهدات قراردادی وجود دارد یا خیر؟
در پاسخ این سوال باید بگوییم، بله. تحت شرایطی که در ذیل به آن اشاره میکنیم، تعهدات قراردادها نقض خواهد شد.
۱- تبدیل تعهد
۲- اقاله
۳- تهاتر
۴- وفا به عهد
۵- ابرا
۶- مالکیت فی‌الذمه
در صورت اینکه تعهد در قرارداد انجام نشود، چگونه خسارت بگیریم؟
شایان ذکر است، چنانچه طرفین قرارداد به تعهد حقوقی خود عمل نکنند، تحت شرایطی امکان طرح دعوا و مطالبه خسارت عدم ایفای تعهد وجود دارد. اما این شرایط کدامند؟ در ادامه هریک از این شرایط را برمیشماریم؛
۱. چنانچه جبران خسارت وارد آمده براساس قرارداد تنظیم شده بین طرفین یا عرف یا قانون حاکم، ضروری باشد.
۲. چنانچه به علت تأخیر متعهد، خسارت و زیانی به طرف مقابل یا متعهدله وارد آمده باشد.
۳. چنانچه مدت مشخصی جهت انجام تعهد در قرارداد ذکر شده و این مدت تمام شده باشد.
۴. چنانچه علت عدم ایفای تعهد مربوط به شخص متعهد بوده و دلایل خارجی نداشته باشد.
عدم انجام تعهد حقوقی و وجه التزام
وجه التزام قراردادی نیز یکی از راه‌های ضمانت جهت انجام تعهد طرفین می‌باشد. وجه التزام در حقیقت میزان مبلغ مشخصی است که طرفین قرارداد با یکدیگر توافق کرده و میزان آن را در قرارداد ذکر می‌کنند که چنانچه هریک از طرفین قرارداد به تعهد خود عمل نکرده یا در ایفای تعهد خویش تأخیر داشته باشند، ملزم به پرداخت وجه التزام یا همان مبلغ مشخص شده می‌باشند. مثلا میتوانید از سفته برای اینکار در قرارداد استفاده نمایید. (در مقاله “دعاوی قرارداد ها و مشارکت” میتوانید اطلاعاتی در این مورد کسب نمایید.)
الزام به انجام تعهدات قراردادی تحت چه شرایطی انجام میشود؟
همانطور که گفته شد، معمولا در تمامی قراردادها تعهداتی برای هریک از طرفین، مشخص میشود که هریک مجبور به ایفای تعهدات خود می‌باشند. حال چنانچه هریک از طرفین از ایفای تعهد رسمی خویش خودداری نماید، طرف دیگر معامله یا همان متعهدله امکان طرح دعوای الزام به انجام تعهدات قرارداد حقوقی را خواهد داشت.
مرجع قضایی صالح در دعوای الزام به انجام تعهد حقوقی کیست؟
در قراردادها متعهدله یا همان شخصی که از ایفای تعهد طرف دیگر قرارداد سود می‌برد به عنوان خواهان امکان دادخواست یا طرح دعوای الزام به ایفای تعهد حقوقی را در مرجع قضایی صالح خواهد داشت. مرجع قضایی صالح در دعوای الزام به ایفای تعهد رسمی، دادگاه محل اقامت خوانده می‌باشد و چنانچه انجام تعهد قرارداد در رابطه با املاک باشد، دادگاه محل وقوع ملک و دادگاه محل انعقاد تعهد صالح به رسیدگی است.
در چه مواردی دعوای الزام به انجام تعهد پذیرفته نمی‌شود؟
گفتیم که در صورت وجود شرایطی امکان طرح دعوای الزام به ایفای تعهد رسمی وجود دارد. حال با این وجود، بهتر است بدانید که در صورت وجود شرایطی که در ادامه بدان اشاره میکنیم، این امکان میسر نمی‌باشد.
۱- چنانچه براساس توافق بین طرفین، تعهد رسمی به تعهد جدیدی مبدل شده باشد.
۲- چنانچه متعهد، تعهد رسمی خویش را انجام داده باشد.
۳- چنانچه متعهدله به هر دلیلی متعهد را برای انجام تعهد حقوقی خویش، ابرا نموده باشد.
۴- چنانچه طرفین قرارداد با توافق یکدیگر، ایفای تعهد حقوقی را منتفی کرده باشند.
با تمامی موارد و اطلاعات بالا ممکن است سوالاتی در مورد نحوه فسخ قرارداد نیز داشته باشید که پیشنهاد میکنیم مقاله “فسخ قرارداد” را مطالعه کنید یا با گروه وکلای پارسیان در ارتباط باشید.
