به جرأت می‌توان گفت، یکی از مهم‌ترین موضوعات و دعاوی که در شعب مختلف دادگاه‌ها مطرح می‌شود، در رابطه با چک می‌باشد. چک درواقع یکی از مهم‌ترین سندهای تجاری است که مردم برای انواع معاملات و پرداخت خود از آن استفاده می‌کنند. با وجود محبوبیت‌های بسیار زیادی که این نوع از سند تجاری در بین مردم و به خصوص تجار دارد، اما متأسفانه بیشتر مردم ما با نکات و قوانین مختلف حقوقی آن به طور کامل آشنا نیستند و همین موضوع سبب می‌شود که در معاملات خود با مشکلات حقوقی بسیاری مواجه شده و ناخواسته به دردسر بیفتند. هدف گروه وکلای پارسیان از این نوشتار، آشنایی هرچه بیشتر شما با ماهیت چک و سفته ، انواع و ارکان چک و قوانین و نکات حقوقی مختلف آن می‌باشد. قطعا این موضوع، آن قدرها کاربردی است که تا آخر این مقاله ما را دنبال کنید.
مفهوم چک
وقتی در معاملات و برای هرگونه پرداخت مالی به جای وجه نقد، سخن از چک به میان می‌آید، درواقع منظور یک نوع سند تجاری است که دارای ارزش مالی می‌باشد. مردم برای انواع معاملات و پرداخت‌های خود، از چک استقبال زیادی کرده‌اند. به طوری‌که می‌توان به جرات گفت بیشتر پرداخت‌ها امروزه بوسیله چک اتفاق می‌افتد.
چک و انواع مختلف آن
چک انواع و اقسام مختلفی دارد که اگر با هر یک از آن‌ها آشنا باشیم، قطعا روزی به کارمان می‌آید. شاید بدانید، چک علاوه بر اشخاص توسط بانک هم صادر می‌شود.
چک عادی
چک عادی، در حقیقت یکی از رایج‌ترین انواع چک به شمار می‌آید. در این نوع از چک، شخصی که دارای حساب می‌باشد، چکی را در وجه شخص مورد نظر خود صادر می‌کند. معمولا زمانی از این نوع چک استفاده می‌شود که به اعتبار شخص صادرکننده اطمینان کافی داشته باشیم. چرا که در این نوع چک تضمین شخص دیگری به جز صادرکننده در میان نیست!
چک تأیید شده
چک تأیید شده، امتیاز ویژه‌ای نسبت به چک عادی دارد که شاید خیلی‌ها ندانند! در واقع پرداخت این نوع چک، توسط بانک تأیید می‌شود. بدین صورت که وقتی شما این نوع چک را در دست دارید و به بانک مراجعه می‌کنید، این اطمینان را دارید که وجه چک حتما پرداخت خواهد شد، حتی اگر در حساب شخص صادرکننده، مبلغ کافی پول وجود نداشته باشد! زیرا پرداخت آن توسط بانک تأیید و تضمین شده است.
چک بین بانکی
چک بین بانکی که به آن چک رمزدار هم می‌گویند، در واقع زمانی صادر می‌شود که شخص صاحب حساب از بانک درخواست کند. تفاوتی که این نوع چک با سایر چک عادی دارد، آن است که بانک آن را صادر کرده و مبلغ آن را به سایر حساب‌هایی که شخص در بقیه بانک‌ها دارد، ارسال می‌کند. به عبارتی این نوع چک توسط خود بانک صادر می‌شود نه شخص.
چک تضمین شده
چک تضمین شده یا چک بانکی، نوعی از چک رمزدار است که شخص از بانک تقاضا کرده و توسط بانک صادر می‌شود. به این علت به آن چک تضمین شده گویند که پرداخت آن توسط بانک کاملا تضمین می‌شود. ممکن است، برایتان سوال پیش آید که این نوع چک چه تفاوتی با چک تأیید شده دارد؟ تفاوتی که چک تضمین شده با چک تأیید شده دارد، آن است که چک تضمین شده توسط بانک و چک تأیید شده توسط شخص صادر می‌شود.
چک مسافرتی
چک مسافرتی بیشتر با نام تراول چک در بین عموم مردم شهرت دارد. چک مسافرتی نیز توسط بانک صادر می‌شود. پرداخت وجه چک مسافرتی یا همان تراول چک توسط شعب مختلف دادگاه‌ها یا نمایندگان و کارگزاران آن اتفاق می‌افتد.
چک وعده دار
چکی که وعده دار یا مدت‌دار است، تاریخ صادر شدن آن با تاریخ سررسید آن متفاوت می‌باشد. به عنوان مثال می‌توان گفت، زمانی که شما امروز چکی را صادر می‌کنید اما تاریخ دو ماه آینده را در آن قید می‌کنید، شما یک چک مدت‌دار صادر کرده‌اید.
چک سفید امضا
با شنیدن عنوان چک سفید امضا، شاید به نظرتان آید که منظور چکی است که فاقد امضا می‌باشد! اما این باور کاملا اشتباه است. چک سفید امضا، چکی دارای امضا است که معمولا تاریخ و مبلغ در آن قید نمی‌شود. چک سفید امضا، جز چک‌های پرخطر به حساب می‌آید.
چک برگشتی یعنی چه؟
شخصی که چکی در وجه شخص خاصی صادر می‌کند، لازم است در تاریخ قید شده در چک، مبلغ کافی وجه نقد در حساب خود داشته باشد. در غیر این صورت، شخص دارنده چک با مراجعه به بانک و اطلاع از این قضیه، برای رسیدن به حق خود می‌تواند اقدامات لازم را به عمل اورد. به این نوع چک‌ها، چک‌های برگشتی، بلامحل یا پرداخت نشدنی گویند.
*** پیشنهاد مطالعه:
“دیه کامل و بررسی جوانب مختلف آن”
تفاوت چک و سفته
سفته که شاید با نام فته طلب هم آن را شنیده باشید، سندی است که هر شخص با امضای آن درواقع تعهد می‌کند، مبلغ معینی پول را در زمانی مشخص یا هر موقع که دارنده سفته یا حامل تقاضا کند، به آن‌ها بپردازد. احتمالا برایتان پیش خواهد‌امد که گاهی در معاملات خود از سفته استفاده کنید. با این وجود ضروریست که تفاوت‌های سفته با چک را بشناسیم.
۱- یکی از تفاوت‌های مهم و اساسی در مقایسه چک با سفته، کیفری بودن چک و حقوقی بودن سفته می‌باشد. یعنی آن که اگر سفته در موعد مشخص شده در سررسید پرداخت نشود، جرم تلقی نمی‌شود اما صادر کردن چک بلامحل، معمولا جرم به شمار می‌آید.
شاید یکی از مهم‌ترین علت‌هایی که این روزها بیشتر معاملات چکی شده و نام چک در مقایسه با سفته بیشتر برایمان اشناست، همین باشد.
۲- یکی از مزایایی که چک نسبت به سفته دارد، آن است که اگر شما که چکی را صادر کرده‌اید، چک را مفقود کنید، می‌توانید شکایت کنید. در صورتی که صادر کننده سفته امکان طرح شکایت پس از مفقود شدن سفته خود ندارد.
۳- سفته را که یک سند تجاری می‌باشد، می‌توان تنها از طریق دادگاه حقوقی مطالبه یا طرح دعوا کرد، در صورتیکه چک یک سند عادی لازم‌الاجراست و علاوه بر دادگاه حقوقی در دادگاه کیفری و اداره اجرای اسناد اداره ثبت نیز امکان مطالبه و طرح دعوا وجود دارد.
۴- مقدار هزینه‌ای که برای انجام هر کار لازم است، معمولا برایمان اهمیت زیادی دارد. پس بد نیست بدانید که برای سفته به علت هزینه تمبری که دارد، مخصوصا در مبالغ بالا، هزینه بیشتری نسبت به چک باید بپردازیم.
۵- چک به طور کلی وسیله‌ای برای پرداخت به شمار می‌رود اما سفته وسیله‌ای برای تحصیل اعتبار.
۶- اگر شما چک بلامحلی در دست داشته باشید و بخواهید در دادگاه طرح دعوا کنید، ابتدا باید به بانک مراجعه کرده، چک را برگشت زده و از بانک گواهی عدم پرداخت بگیرید. اما در سفته مستقیما برای طرح دعوا می‌توان به دادگاه مراجعه کرد.
۷- یکی از تفاوت هایی اساسی، ارزش امضای چک و سفته است. امضاکننده چک به این راحتی‌ها نمی‌تواند، امضای خود را انکار کند مگر آن که ادعای خود را با طرح شکایت کیفری تحت عنوان خیانت در امانت، جعل، سرقت و… اثبات کند. اما صادرکننده سفته معمولا قادر است، امضای خود را در سفته انکار و ادعا کند، امضا مربوط به شخص او نیست.
احتمالا با مطالعه تفاوت‌های چک و سفته و برشمردن مزایا و معایب هریک، تا حدودی متوجه شدیم که برای انجام هر معامله‌ای بهتر است از کدام یک از این دو سند استفاده کنیم. با توجه به آنچه در این نوشتار شاهد آن بودیم، نحوه صدور چک و انواع و اقسام مختلف آن دارای رموز و نکات حقوقی فراوانی است. در صورتی که شما با هرگونه مشکل و اختلاف در این زمینه مواجه شدید، برای طرح دعوا می‌توانید از مشاوره تخصصی گروه وکلای پارسیان بهره‌مند شوید.
