حق ارتفاق یک حق عینی است، حقی است که برای صاحب حق این امکان را فراهم میسازد از ملک شخصی دیگر استفاده نماید. برای مثال: ممکن است شخصی به منظور دستیابی به زمین خود مجبور باشد از زمین فردی دیگر عبور کند، که به آن حق عبور اطلاق میشود. حق ارتفاق انواع گوناگونی دارد، همانند حق مجری، حق عبور و انواع دیگری که گروه وکلای پارسیان در ادامه به تفصیل شرح خواهد داد.
در این موضوع با دو ملک رو به رو هستیم:
۱- ملک دارای حقِ ارتفاق: ملکی که حق ارتفاق به نفع آن در ملک دیگر برقرار شده است.
۲- ملک مورد حقِ ارتفاق (ملک موضوع حق ارتفاق): ملکی که این حق نسبت به آن برقرار است. یعنی دیگران نسبت بدان ملک حقی دارند مانند حق عبور و حق مجری و ….
مشخصات حق ارتفاق:
۱- حق ارتفاق یک حق عینی میباشد، یعنی صاحب حقِ ارتفاق دارای سلطه و اختیار نسبت به آن مال میباشد.
۲- فقط نسبت به اموال غیر منقول پدید می آید، بنابراین همیشه در شمار حقوق غیر منقول است.
۳- جنبه شخصی ندارد، بلکه به تبع ملکی که بر سر راه ملک صاحب حقِ ارتفاق است ایجاد میشود.
۴- یک حق دائمی است، یعنی اگر از راه های قانونی از بین نرود یا ساقط نشود، شخصی که حقِ ارتفاق از ملک او را داریم، نمیتواند این حق را نادیده بگیرد.
۵- حقِ ارتفاق جزء توابع خرید و فروش مال منتقل میشود، مگر اینکه طرفین معامله شرط خلاف کنند. یعنی در صورت فروش ملکی که برای آن ملک حق ارتفاق برقرار شده، حقِ ارتفاق مزبور نیز به خودی خود به طرف مقابل منتقل میشود، مگر آن که شرط بر خلاف آن شده باشد.
۶- حقِ ارتفاق به صورت مستقل از ملک، قابل انتقال به دیگران نیست به عبارت دیگر انتقال آن به شخصی منوط بدان است که ملک دارای حق ارتفاق به آن شخص منتقل میشود.
۷- حقِ ارتفاق به واسطه‌ی تقسیم مال مورد ارتفاق یا دارنده ی حق ارتفاق ساقط نمیشود و پس از تقسیم مال مشترک، همچنان به قوت خود باقی میماند. بدین شرح که اگر یک ملک مشترک در ملک همسایه حقِ ارتفاق داشت بعد از این که این ملک مشترک تفکیک شد، حقِ ارتفاق همچنان باقی میماند. همچنین اگر ملک مورد حقِ ارتفاق مشترک باشد و بین شرکاء تقسیم شود، حقِ ارتفاقی که در آن موجود بوده، در حالت خود باقی میماند.
انواع گوناگون حق ارتفاق:
۱- حق عبور: ممکن است مبنی بر عبور از ملک دیگری باشد که بدان حق عبور یا حق ممر گفته میشود(مثال آن در قسمت فوق ذکر شده است).
۲- حق مَجری: ممکن است فردی برای بردن آب، از چاه موجود در زمین دیگری استفاده نماید که بدان حق مَجری گویند.
۳- حق سر تیر: ممکن است مبنی بر نهادن سر تیر یک ساختمان روی دیوار بنای همسایه باشد که به آن حق سر تیر گفته میشود.
۴- ممکن است مبنی بر سایر امور مانند حقِ ارتفاق باز کردن در و پنجره به ملک مجاور باشد.
حق ارتفاق در چه مواردی ایجاد میشود؟
۱- ممکن است حق ارتفاق به صورت قانونی ایجاد شود. به عبارتی قانون این نوع حقِ ارتفاق را رسمیت بخشیده است. برای مثال: دولت نسبت به زمین هایی که بر سر راه لوله کشی نفت، گاز و غیره قرار دارد حق دارد.
۲- ممکن است حقِ ارتفاق به صورت قراردادی ایجاد شود. به عبارتی صاحب حقِ ارتفاق با مالک زمین یک قرارداد منعقد کند.
۳- ممکن است حقِ ارتفاق به صورت طبیعی ایجاد شود. برای مثال یک ملک در قسمت پایین قرار گرفته است و به صورت طبیعی آب باران در آن ملک زیاد است.
دو نکته مهم:
۱- ممکن است حقِ ارتفاق به صورت مثبت باشد، در حقِِ ارتفاق مثبت صاحب حقِ ارتفاق میتواند از ملک دیگری استفاده کند.
۲- ممکن است حقِ ارتفاق به صورت منفی باشد، در حقِ ارتفاق منفی مالک ملک محدود میشود ولیکن صاحب حق ارتفاق میتواند از آن محدودیت ها استفاده کند. برای مثال، مالک ملک نمیتواند قنات موجود در زمین خود را از بین برد و صاحب حقِ ارتفاق میتواتد از آن استفاده نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر بهتر است با یک مشاور حقوقی در ارتباط باشید.
تکالیف فرد دارای حق ارتفاق:
۱- اگر خرابی آب راه منجر به بسته شدن آب شود فرد دارای حقِِ ارتفاق باید تعمیر کند.
۲- فرد دارای این حق نباید به ملک مورد حقِ ارتفاق وارد شود، مگر در مواقع ضروری. در مواقع ضروری نیز ابتدا باید فرد دارای حقِ ارتفاق به منظور ورود به ملک مورد نظر از صاحب ملک اجازه دریافت کند.
۳- پرداخت مخارج لازم برای استفاده از حقِ ارتفاق، مخارج لازم برای حقِ ارتفاق بر عهده ی صاحب حقِ ارتفاق است، مگر این که دو طرف به گونه ای دیگر با یک دیگر توافق کرده باشند.
۴- ورود در ملک دیگری به اندازه ی که بین طرفین مقرر شده یا به قدر متعارف و ضرورت باشد.
تکالیف صاحب ملک:
۱- اگر خرابی آب راه موجب خرابی ملک مورد نظر شود، مالکِ ملکِ موردِ حقِ ارتفاق وظیفه ی تعمیر را بر عهده دارد.
۲- عدم تغییر دادن آب راهی که دیگری در آن حق دارد به نحوی که مانع استفاده ی او شود.
۳- مخارج لازم برای نگهداری خود ملک مورد نظر، برعهده ی مالک ملک مورد حقِ ارتفاق است.
۴- عدم انجام تصرفاتی که باعث ضایع شدن یا تعطیل شدن حقِ ارتفاق شود.
ممکن است دامنه ی سوالات افراد در ارتباط با حقِ ارتفاق کمی بیشتر باشد. ما سعی کردیم در راستای مقاله به نکات مهم در مورد این موضوع اشاره نماییم. شما میتوانید در صورت وجود سوالات بیشتر با گروه وکلای پارسیان تماس حاصل فرمایید.
