شکایت قضایی علاوه بر آن که میتواند جنبه حقوقی داشته باشد میتواند جنبه کیفری هم داشته باشد. به لحاظ قانونی، تمامی افراد جامعه اگر حقوق آن ها پایمال شود، میتوانند از راه های قانونی برای احقاق حق خود وارد شوند. یکی از موارد طرح دعوا که اشخاص میتوانند برای حق و حقوق خود اقدام کنند، شکایت کیفری است. شکایتی که مرتبط با جرم و مجازات باشد، به عنوان شکایت کیفری شناخته میشود.
زمانی که جرمی به وقوع میپیوندد، طرف مقابل میتواند علیه مجرم طرح دعوا نماید. بنابراین اگر جرمی رخ ندهد، طرح شکایت کیفری مفهوم خاصی ندارد. تفاوت زیادی بین دعاوی کیفری با دعاوی حقوقی وجود دارد. در واقع مراجع صالح به رسیدگی، قوانین مبنا و نوع موضوع دعوا سبب تفاوت‌هایی بین شکایت کیفری با شکایت حقوقی شده است. اقامه دعوا و رسیدگی به دعاوی کیفری، شرایط خاص خود را دارد و شباهتی به دعاوی حقوقی ندارد. ما در این مطلب برای شما به زبانی ساده درباره شکایت کیفری و پروسه آن صحبت کرده ایم پس تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.
درباره شکایت کیفری
شکایت کیفری مستقیما با رفتار های مجرمانه در ارتباط است. این که جرمی رخ دهد و شاکی اقدام به طرح شکایت کند، به اراده و اختیار او بستگی دارد. برخلاف شکایت حقوقی که اگر رسیدگی به شکایت در دادگاه منوط به طرح دعوا توسط خواهان است، برخی از جرائم، نیازی به طرح شکایت توسط شاکی نیست و مرجع قضایی راسا برای رسیدگی به جرم اقدامات لازم را انجام میدهد. در جرائم قابل گذشت، رسیدگی به شکایت منوط به طرح دعوا از طرف شاکی است. اما در جرائم غیر قابل گذشت، اگر شاکی برای شکایت اقدام کند، تاثیر چندانی ندارد و دادسرا بدون این که شاکی شکایت کرده یا نکرده باشد، فرآیند بررسی به جرم رخ داده را انجام میدهد.
برای مثال: اگر فردی اقدام به توهین علیه شخص کند، تا زمانی که شاکی شکایت خود را در دادسرا مطرح نکند، امکان رسیدگی به آن وجود ندارد. اما این موضوع در مورد جرائمی که جنبه جنایی دارد، شرایط کاملا متفاوت است.
مواردی که میتوان شکایت کیفری انجام داد
موضوعاتی که در زمره دعاوی حقوقی قرار نگیرند، طبیعتا جزو دعاوی کیفری هستند. تفاوت در مراجع قضایی رسیدگی‌کننده، موضوع مورد حکم و مواردی از این قبیل، سبب تمایز بین دعاوی کیفری با حقوقی شده است.
منشا اصلی شکایات کیفری، رفتارهای مجرمانه است و تمامی اموری که جنبه کیفری نداشته باشند، نمیتوان آن ها را به عنوان شکایت کیفری به شمار آورد. دعاوی مانند:
- کلاهبرداری
- سرقت
- خیانت در امانت
- تخریب
- توهین
- افترا
- نشر اکاذیب
و بسیاری دیگر در زمره دعاوی کیفری قرار میگیرد.
نکته: برخی از دعاوی هستند که هر دو جنبه حقوقی و کیفری را دارند. در واقع شاکی میتواند به اختیار خود هم اقامه دعوا حقوقی و هم اقامه دعوا کیفری نماید.
پروسه شکایت کیفری
وقتی کسی مرتکب جرم کیفری میشود پیگیری جرم توسط دادسرا و به نمایندگی از طرف جامعه انجام میشود. طبق بند الف ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب اصلاحی سال ۱۳۸۱ دادسرها موظف به انجام این موارد هستند:
• احضار
• کشف جرم
• تعقیب متهم به جرم
• اقامه دعوا از جنبه حق‌اللهی
• حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی
• اجرای حکم
• رسیدگی به امور حسبی وفق ضوابط قانونی
البته امور دادسرا به رسیدگی دعاوی کیفری محدود نمیشود و در امور حقوقی نیز وظایفی برای او در نظر گرفته شده است.
قانون آیین دادرسی کیفری
آیین دادرسی کیفری مجموعه مقررات و قواعدی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجی گری میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رأی، اعتراض به آرا، اجرا، تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضایی و ضابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، به دیده و جامعه وضع میشود. طبق تعریفی که آن را خواندید رعایت حقوق از سه منظر مورد تاکید قرار گرفته است:
- متهم
- به دیده
- جامعه
شکوائیه و کیفرخواست در شکایت کیفری
در شکایات کیفری نیاز به فرم خاصی همچون دادخواست نمیباشد و شکایت به صورت شفاهی هم مطرح میگردد. البته باید در دادسرا و یا کلانتری در صورت مجلس قید شود و به امضای شاکی نیز برسد. در بیشتر مواقع شکایت به شکل یک نوشته کتبی است که به آن شکواییه میگویند که به دادسرا یا کلانتری تحویل داده خواهد شد. نکته اساسی که باید در نظر داشته باشیم این است که شکایت خود را در دادسرا مطرح کنیم به این علت که در صورت شکایت در کلانتری به دلیل اینکه کلانتری اجازه ورود ندارد و باید موضوع از طریق دادسرا به آن‌ها ارجاع شود پرونده به دادسرا ارجاع شده و در اینجا زمان طولانی برای شکایت سپری خواهد شد.
در شکواییه باید مشخصات کامل شاکی، موضوع شکایت، تاریخ، محل وقوع جرم، ضرر و زیان وارده به مدعی، ادله وقوع جرم و اسامی و مشخصات شهود در صورت امکان به طور کامل ذکر شود. هزینه طرح شکایات کیفری به نسبت دعاوی حقوقی کمتر است و در صورت موفقیت، مجازات سنگینی نیز در انتظار مجرم خواهد بود. اشخاص علاقه بیشتری نسبت به طرح شکایت کیفری دارند ولی ذکر این نکته هم لازم است که اثبات یک جرم سخت تر از اثبات یک دعوای حقوقی است. البته با کمک گرفتن از موسسه حقوقی و در اختیار قرار دادن پرونده خود به یک وکیل کارکشته این موارد تماماً قابل حل خواهد بود.
نکته دیگر در شکایات کیفری در خصوص مراجعه به دادسرا است و اینکه باید به چه دادسرایی مراجعه کرد؟ بیشتر مردم تصور میکنند که باید به دادسرای محل خود مراجعه کنند ولی اینطور نیست و این موضوع بستگی به محلی که جرم در آن واقع شده است دارد. جالب است بدانید هرگاه شخصی مرتکب چند جرم در حوزه های قضایی مختلف گردد، رسیدگی به شکایت نسبت به او در دادگاهی خواهد بود که مهم ترین جرم در حوزه آن اتفاق افتاده است. همچنین در مورد برخی از اشخاص دادگاه های خاصی تشکیل میشود و دادگاه‌ها و دادسراهای عمومی و انقلاب به جرائم آن‌ها رسیدگی نمیکنند.
مثلاً درصورتی‌که متهم کمتر از ۱۸ سال سن داشته باشد، دادسرا و دادگاه‌های اطفال به جرائم وی رسیدگی میکند همچنین به جرائم نظامیان در دادسراها و دادگاه‌های نظامی رسیدگی میشود و جرائم روحانیون نیز در دادگاهی به همین نام تحت رسیدگی قرار میگیرد.
کیفرخواست
کیفرخواست از جمله مسائل حیاتی در شکایت کیفری است که به معنی تقاضای دادستان از دادگاه برای صدور احکام مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی درباره متهم میباشد. در طرح شکایات کیفری، کیفرخواست باید شامل نکات زیر باشد:
- مشخصات هویتی متهم، سن، شغل، تابعیت، مذهب، محل اقامت و …
- آزاد، تحت قرار تأمین یا نظارت قضائی بودن متهم و نوع آن و یا بازداشت بودن به همراه بیان علت و زمان بازداشت
- نوع اتهام، تاریخ و محل وقوع جرم
- ادله انتساب اتهام
- مستند قانونی اتهام
- سابقه محکومیت کیفری
- خلاصه پرونده و وضعیت روانی متهم
روند ثبت شکایت کیفری
روند ثبت شکایت کیفری طبق مراحل زیر است:
- دادسرا: اگر قصد طرح شکایت از کسی را دارید باید به دادسرایی که جرم در حوزه آن رخ‌داده است مراجعه کنید.
- تهیه شکوائیه: برای ثبت دعوی کیفری باید برگه شکوائیه تهیه کنید. در این خصوص میتوانید از وکیل کیفری کمک بگیرید.
- ثبت الکترونیک شکوائیه: شاکی یا وکیل قانونی وی باید اقدام به ثبت الکترونیکی در سامانه ثبت‌نام الکترونیک شکوائیه کند.
- شروع رسیدگی به شکایت و تحقیقات مقدماتی
- رسیدگی در مرحله‌ی نخستین
- رسیدگی در مرحله‌ی تجدیدنظر
بعد از شکایت، دادسرا مبادرت به تحقیق و جمع‌آوری ادله میکند و با تکمیل پرونده بعد از صدور قرار مجرمیت پرونده را به دادگاه کیفری ارسال میکند. لذا در صورتی که در مرحله دادسرا بتوان با دلایل و مدارک متقن نسبت به موضوع دفاع کرد میتوان در همین مرحله حکم برائت را از دادسرا اخذ کرده و پرونده مختومه شود و در صورت ادامه رسیدگی به دلیل قرار مجرمیت ابتدا کیفر خواست صادر میشود و بعد از تأیید دادستان به دادگاه کیفری جهت رسیدگی و صدور حکم ارسال میشود.
بعد از صدور حکم حق اعتراض برای طرفین وجود دارد و آن‌ها میتواند بنابر مهلت های قانونی مبادرت به اعتراض نمایند و پس از صدور حکم قطعی موضوع به اجرای احکام ارجاع و شکایت کیفری مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
زمان و هزینه لازم برای شکایت کیفری
اصولا طرح شکایات کیفری برای شاکی هزینه هایی را در پی خواهد داشت که هزینه و زمان لازم به نوع شکایت مطرح شده بستگی دارد. طرح دعاوی کیفری در مرحه اول مستلزم ارائه شکواییه است که یقینا تهیه و تنظیم آن را باید توسط یک وکیل کیفری یا متخصص حقوقی نوشته شود. در واقع هزینه‌های طرح شکایات کیفری متغییر میباشد و نمیتوان معیار ثابت و مشخصی را در این زمینه در نظر گرفت. با توجه به این که رسیدگی به پرونده های کیفری به صورت تخصصی ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه کیفری صورت میگیرد، ممکن است برخی از آن‌ها چندین سال به طول بیانجامند.
جمع بندی
در این مطلب درباره شکایت کیفری صحبت کردیم. پیشنهاد ما به شما این است که قبل از هرگونه اقدام برای شکایت کیفری حتما از متخصصین این حوزه مشورت بگیرید. موسسه حقوقی “بارگه دادگستران پارسیان” با نام تجاری گروه وکلای پارسیان با حضور وکلا و حقوقدانان برجسته در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد که فارغ التحصیل معتبرترین دانشگاه های کشور هستند، آماده انعقاد هرگونه قرارداد در زمینه مشاوره تخصصی حقوقی و کیفری و همچنین پرونده‌ها در زمینه های دارای تخصص میباشد. برای دریافت مشاوره شما میتوانید با شماره 09120295693 تماس حاصل فرمایید.