همانطور که میدانید بسیاری از اموری که در جامعه انجام میشود، نیاز به داشتن گواهی عدم سوء پیشینه دارد. به طور مثال اگر کسی بخواهد یک شرکت جدیدی را راه اندازی کند، حتما باید گواهی عدم سوء پیشینه داشته باشد تا مجوز افتتاح شرکت به وی داده شود. بنابراین، گواهی عدم سوء پیشینه یک گواهی مهم است که تقریبا همه افراد باید در یک زمان از زندگی آن را دریافت کنند. اگر فردی در گذشته یک جرمی را مرتکب شده باشد، گفته میشود که دارای سوء پیشینه است. اما آیا راهی برای پاک شدن سوء پیشینه هست؟ اصلا سوء پیشینه بعد از چه مدت پاک میشود؟ اینکه سوء پیشینه بعد از چه مدت پاک میشود به عوامل زیادی بستگی دارد و نمیتوان زمان دقیق و کلی را برای آن ذکر کرد. اما باید بدانید که پاک شدن سوء پیشینه اتفاقی دور از باور نیست و اکثر جرم ها بعد از مدتی دیگر سوء پیشینه برای فرد ایجاد نمیکنند. اگر شما هم بدنبال جواب این سوال هستید بهتون پیشنهاد میکنیم تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.
سوء پیشینه چیست و در چه جرایمی ایجاد میشود؟
علی رغم این تصور که هر کس جرمی را مرتکب بشود، در سابقه کیفری وی درج میشود، باید گفت سوء پیشینه، موضوعی نیست که در تمام جرایم به وجود بیاید. بلکه، سوء سابقه کیفری و آثار آن، صرفا در تحت شرایط و در مدت زمان مشخص شده در قانون، ایجاد میگردد. آن هم صرفا در صورتی که محکومیت از نوع حکم قطعی باشد. لذا، حضور در دادگاه و حتی صدور حکم غیر قطعی، سبب ایجاد سوء پیشینه نخواهد شد. این مطلب، یعنی سوء پیشینه کیفری را میتوان تحت عنوان مجازات های تبعی در نظر گرفت که در ضمن ماده 25 قانون مجازات اسلامی مشخص شده و به موجب آن، پس از ارتکاب جرایم عمدی خاصی، در مدت زمان معینی بعد از اجرای حکم قطعی، محکوم علیه، از برخی حقوق اجتماعی، نظیر شرکت در انتخابات و استخدام دولتی، محروم میگردد. بر اساس این ماده، محکومیت کیفری موثر یا مجازات های تبعی، در شرایطی ایجاد میشود که محکومیت متهم، جزء موارد زیر باشد :
- محکومیت به مجازات های سالب حیات و حبس ابد: یعنی اگر شخص، مرتکب جرمی شده باشد که دادگاه وی را به حبس ابد و یا مجازات سلب کننده حق حیات (اعدام و قصاص) محکوم کرده باشد، به مدت هفت سال از تاریخ توقف اجرای حکم، سوء سابقه کیفری برای وی ایجاد میشود.
- محکومیت به قطع عضو و یا قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده، بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد: بدین معنا که اگر شخصی در پی ارتکاب جرمی، به قطع عضو و یا قصاص عضو محکوم شده باشد، سوء سابقه کیفری وی، در طول سه سال پس از اجرای حکم، برای او لحاظ خواهد شد؛ البته، در صورتی که دیه تعیین شده، بیش تر از نصف دیه کامل باشد.
- محکومیت به نفی بلد و یا حبس تا درجه چهارم: اگر شخصی به موجب حکم قطعی دادگاه، به نفی بلد ( تبعید ) محکوم شده باشد و همچنین، در صورتی که شخص، محکوم به حبس تا درجه چهار (حبس بیشتر از پنج تا ده سال) شده باشد نیز به مدت سه سال سوء سابقه پیدا میکند.
- محکومیت به شلاق حدی: صرفا در صورتی که متهم، محکوم به شلاق حدی ( و نه شلاق تعزیری ) شده باشد، به مدت دو سال سوء پیشینه کیفری، برای وی لحاظ میشود.
- محکومیت به قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت، نصف دیه کامل و یا کمتر از نصف دیه باشد: در وضعیتی که متهم، به قصاص عضو محکوم شده و مبلغ دیه، نصف دیه کامل انسان یا کمتر بوده، به مدت دو سال محکومیت کیفری موثر یا سوء سابقه ایجاد میشود.
- محکومیت به حبس درجه پنجم: در جرایمی که مرتکب آن، به حبس درجه پنجم محکوم شود، نیز سبب ایجاد شدن دو سال سوء پیشینه کیفری برای مرتکب خواهد شد. لازم به ذکر است که حبس درجه پنج، به حبسی گفته میشود که مدت آن، بیش از دو سال تا پنج سال باشد.
ذکر این نکته ضروری است که در غیر از موارد ذکر شده، محکومیت کیفری در پیشینه کیفری فرد محکوم درج خواهد شد. منتها در گواهی هایی که از مراجع مربوطه اخذ میشود، این سوء پیشینه قید نخواهد شد و فقط، در صورت وجود محکومیت های ذکر شده است که سوء پیشینه متهم، قید خواهد شد.
مطلب پیشنهادی : هزینه وکیل کیفری چقدر است؟
سوء پیشینه در قانون مجازات اسلامی
از نظر قانون سوء پیشینه کیفری به نوعی محکومیت موثر کیفری است که به آن مجازات تبعی نیز گفته میشود و طبق قانون مجازات اسلامی محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی که مرتکبین آن، مجازات های درجه یک تا پنج را متحمل میشوند، دارای مجازات های تبعی نیز هستند. در واقع شخصی که مرتکب این نوع و درجه از جرایم شود، علاوه بر تحمل مجازات اصلی، دارای سوء سابقه نیز خواهد شد.
مجازات های درجه یک
- حبس بیش از ۲۵ سال
- جزای بیش از یک میلیارد ریال
- مصادره اموال به صورت کلی
- انحلال شخص حقوقی
مجازات های درجه دو
- حبس ۱۵ تا ۲۵ سال
- جزای نقدی بیش از ۵۵۰ میلیون ریال تا یک میلیارد ریال
مجازات های درجه سه
- حبس ۱۰ تا ۱۵ سال
- جزای نقدی بیش از ۳۶۰ میلیون ریال تا ۵۵۰ میلیون ریال
مجازات های درجه چهار
- حبس ۵ تا ۱۰ سال
- جزای نقدی بیش از ۱۸۰ میلیون ریال تا ۳۶۰ میلیون ریال
- انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی
مجازات های درجه پنج
- حبس دو تا پنج سال
- جزای نقدی بیش از ۸۰ میلیون ریال تا ۱۸۰ میلیون ریال
- محرومیت از حقوق اجتماعی بین پنج تا پانزده سال
- ممنوعیت دائم از یک تا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی
- ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی
مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری
مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری افرادی که مرتکب جرم خاص شده اند، با توجه به نوع جرم ارتکابی و نوع مجازاتی که متحمل شده‌اند متفاوت بوده مانند:
- اگر فردی که به دلیل ارتکاب جرم، محکوم به اعدام و یا حبس ابد شده باشد ولی بنا بر دلایلی (گذشت شاکی، عفو) اجرای مجازات او متوقف شود، از تاریخ توقف اجرای حکم مجازات به مدت هفت سال دارای سوء پیشینه میشود و بعد از گذشت هفت سال سابقه کیفری او پاک خواهد شد.
- فردی که محکوم به قطع عضو و قصاص عضو (در صورتی که جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد)، نفی بلد و حبس درجه چهار شود، بعد از محکومیت و تحمل مجازات در نظر گرفته شده، به مدت سه سال دارای سوء سابقه کیفری شده و پس از آن سابقه کیفری او پاک خواهد شد.
- فردی که به شلاق حدی، قصاص عضو (در صورتی که جنایت وارد شده نصف دیه آن که بر او جنایت رفته یا کمتر از آن باشد) و حبس درجه پنج محکوم شود، پس از مدت دو سال از تحمل مجازات مقرر شده، سابقه کیفری اش پاک خواهد شد.
در سایر موارد مجازاتی که برای فرد در نظر گرفته میشود، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج میشود اما در گواهی عدم سوء پیشینه‌ای که برای او صادر میشود درج نخواهد شد. البته در خصوص تمامی موارد مربوط به بروز جرم و مجازات و سوء پیشینه میتوانید مشاوره حقوقی کیفری از گروه وکلای پارسیان دریافت نمایید.
شرایط پاک کردن سوء پیشینه
در قسمت های قبل، به توضیح این مطلب پرداختیم که در چه جرایمی سوء پیشینه ایجاد میشود و اینکه آیا سوء پیشینه پاک میشود یا خیر. سوال مهم دیگری که در این رابطه مطرح میگردد، این مساله بوده که شرایط پاک شدن سوء سابقه کیفری چیست؟
مهم ترین شرط از شرایط پاک کردن سوء پیشینه، این است که حتما باید مدت زمان مقرر سپری شود. بنابراین، پس از گذشت مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری که در قانون ذکر شده ( هفت سال ، سه سال ، دو سال )، سوء سابقه کیفری از بین خواهد رفت و محکوم میتواند از حقوق اجتماعی مقرر در قانون، همچون استخدام دولتی و عضویت در شوراهای حل اختلاف بهره مند بشود.
اما، استثنائا، در رابطه با سه مورد از حقوق اجتماعی مذکور در ماده 26 قانون مجازات اسلامی، حتی پس از گذشت مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری نیز سوء سابقه محکوم از بین نرفته و محرومیت وی از این سه حق، مادام العمر می باشد. این سه حق که در بند های الف، ب و پ، ماده مزبور، مورد تصریح قرار گرفته اند، عبارتند از:
- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر و روستا.
- عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور.
- تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری.
همچنین، در جرایم قابل گذشت، اگر پس از صدور حکم قطعی، شاکی گذشت کند و اجرای مجازات متوقف شود، اثر تبعی جرم یا سوء پیشینه نیز لغو خواهد شد و محکوم علیه، مجددا از حقوق اجتماعی برخوردار میگردد.
مطلب پیشنهادی : شکایت کیفری چقدر طول میکشد؟
روش های استعلام پاک شدن سوء پیشینه
سوء پیشینه یا سوء سابقه صرفا در همان مدت زمانی که قانون تعیین کرده است و تحت شرایط قانونی، ایجاد شده و پس از پایان مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، سوء پیشینه نیز به خودی خود پاک میشود و نیازی نیست که شخص، اقداماتی را برای پاک کردن سوء سابقه خود انجام بدهد. اما گاهی، فرد قصد دارد که گواهی عدم سوء پیشینه خود را به اداره یا مرجعی ارائه کند که در این صورت ، نیاز است که با استفاده ازروش های استعلام پاک شدن سوء پیشینه، اقدام نماید که در ادامه، به توضیح این روش ها می پردازیم.
روش اینترنتی استعلام پاک شدن سوء پیشینه
برای استعلام پاک شدن سوء پیشینه، به روش اینترنتی، باید از طریق سامانه عدل ایران اقدام نمود. البته، دریافت گواهی عدم سوء پیشینه از این سامانه، نیازمند ثبت نام قبلی در سامانه ثنا است. در مرحله بعد، پس از مراجعه به سایت عدل ایران، به آدرس adliran.ir و انتخاب گزینه ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه را از ستون سمت راست، متقاضی باید کد ملی و رمز ورود شخصی خود را وارد کند و بعد از اینکه به حساب کاربری خود وارد شد، با کلیک کردن بر روی گزینه ثبت درخواست جدید، تقاضای صدور سوء پیشینه نماید.
مطلب پیشنهادی : سوال و جواب حقوقی و کیفری
روش حضوری استعلام پاک شدن سوء پیشینه
برای استعلام پاک بودن سوء سابقه و دریافت گواهی سوء پیشینه، از طریق روش حضوری، متقاضی باید به دفاتر پلیس + 10، مراجعه کرده و مدارکی را با خود همراه داشته باشد؛ از جمله، اصل شناسنامه و اصل کارت ملی فرد متقاضی، به همراه عکس بیومتریک وی. لازم به ذکر است که در برخی از دفاتر پلیس + 10، عکس با مشخصات مذکور از فرد گرفته میشود و هزینه آن نیز دریافت میگردد .
علاوه بر این، دریافت گواهی سوء پیشینه نیازمند پر کردن فرمی است که به این منظور تهیه شده است و یا اینکه فرد متقاضی باید معرفی نامه ای، مبنی بر دریافت گواهی سوء سابقه، از محل کار خود گرفته باشد. در این شرایط، پس از پرداخت هزینه دریافت گواهی عدم سوء پیشینه که از طریق کارت خوان دفاتر پلیس + 10، اخذ میشود و انجام مراحل انگشت نگاری از متقاضی، پس از گذشت مدت زمانی در حدود یک هفته تا ده روز، در صورت پاک شدن سوء پیشینه کیفری، این گواهی به آدرس پستی متقاضی، ارسال خواهد شد.